تئاتر، تفریح نیست، شغل است

به گزارش سرویس فرهنگ و هنر خبر ناب به نقل از همشهری - همشهری آنلاین، کمال کاویانی: محمدی به سبک وسیاق همه نمایش هایی که تاکنون کارگردانی کرده، این متن را نیز در فضایی فانتزی و کمدی قهقهه روی صحنه برده تا تماشاگر علاوه بر دنبال کردن داستان، مدت ۱۱۰ دقیقه بی وقفه به شخصیت های ابله نمایش و موقعیت های ویژه و مضحک شان بخندد. رامین پرچمی پس از اجرای نمایشنامه خوانی «چه کسی از ویرجینیا وُلف می ترسد؟» در سال گذشته، حالا با یک نمایش کمدی البته در نقشی نه چندان کمدی به صحنه برگشته. میرنادر مظلومی، علیرضا حاتمی، حامد شیخی، شیوا جوانمرد، تینا حاج محمدرضا، جلال شهسواری، فرهاد باقری و طاها محمدی برخی دیگر از بازیگران این نمایش هستند. طاها محمدی که از شرایط اجرا در زمان فعلی چندان راضی نیست، وعده داده درصورت امکان، نمایش را در زمان و سالن مناسب تر و دیگری روی صحنه خواهد برد. به بهانه اجرای نمایش «این آب آشامیدنی نیست» گفت وگویی با کارگردان آن داشته ایم. در آغاز بفرمایید نمایشنامه «این آب آشامیدنی نیست» چگونه انتخاب شد و چه ایده و دغدغه هایی برای اجرای آن داشتید؟ من همیشه وقتی می خواهم متن انتخاب بکنم، دنبال آن دسته از دغدغه های سیاسی و اجتماعی خودم می روم که با بیان طنز گفته می شوند. خود «وودی آلن» هم اشباع از این جریان و درگیری ذهنی اش ناشی از چنین فضایی است. من می خواستم این متن وودی آلن را سال ۹۳ کار بکنم اما تا آمدیم شروع بکنیم، متوجه شدم گروه آقای «داوود بنی اردلان» می خواهد این متن را اجرا بکند. در واقع نخستین گروهی که می خواست این متن را کار بکند، خودم بودم اما آنها زودتر تمرین های شان را شروع کرده بودند.

بنابراین دست نگه داشتم و رفتم سراغ کارهای دیگر. با این حال فضای کارهای وودی آلن به فضای ذهنی من خیلی نزدیک است و آن جنس از فانتزی را که در کارهایم دارم، او هم دارد. من کارهای دیگر هم در تئاتر اجرا کرده ام، ولی آن کارها از فضای ذهنی ام دور بوده اند و من با دراماتورژی به فضای ذهنی خودم تبدیل شان کرده ام. اینجا متن وودی آلن برایم راحت تر بود.

در فاصله سال ۹۳ تا امروز، نگاه و ایده های تان برای اجرای متن تغییر کرده بود یا با همان دیدگاه سال ۹۳ متن را روی صحنه بردید؟
همان زمان هم می دانستم می خواهم با این متن چه کار بکنم اما طی ۶،۷ سالی که بین اجرای آن وقفه افتاد، برحسب تجربه های جدید، کمی پخته تر شدم. حتی آن زمان بازیگران کار در ذهنم بودند، ولی یکی از بازیگران ثابت کارم ـ رضا حسن زاده ـ که همیشه با او همکاری داشتم، درگیر مشغله های دیگر شد و نتوانستیم او را در کار داشته باشیم. به ناچار از بازیگران دیگر استفاده کردم اما می دانستم تک تک بازیگرانم چه کسانی هستند و باید چگونه بازی بکنند. در نتیجه با همان ذهنیت پیش رفتم.

شما این متن را ۶۰ جلسه تمرین کرده اید و گویا قرار بود ۲ ماه پیش روی صحنه بروید. چرا کار با تأخیر اجرا شد؟
بله، ما ۲ ماه تمرین داشتیم و قرار بود در مهرماه اجرا برویم اما شرایطی که این روزها در کشور می بینیم اتفاق افتاد و دست نگه داشتیم تا اوضاع آرام تر بشود. بعد که دیدم اوضاع از برخی لحاظ بهتر شده، فکر کردم باید رسالت مان را انجام بدهیم و اجرا برویم.

حضور بازیگرانی مانند «رامین پرچمی» و «میرنادر مظلومی» در ترکیب بازیگران نمایش قابل توجه است. این هنرمندان بر چه مبنایی به کار دعوت شدند و در پروسه تمرین ها چه تعاملی با آنها و سایر بازیگران داشتید؟
یکسری از بازیگران نمایش «این آب آشامیدنی نیست»، همان بازیگران کار قبلی ام بودند، چون فضای ذهنی من را می شناختند و با آنها راحت تر بودم، مثل خانم «تینا حاج محمدرضا» در نقش «ماریون» که مقابل خودم بازی می کند یا «علیرضا حاتمی» که نقش «مگی» رادارد، همه کارهایم را دیده بود و چون خودش هم کارگردانی می کند، فضای ذهنی اش به من نزدیک است و در جریان شکل کار بود، ولی آقای رامین پرچمی و میرنادر مظلومی کمی از فضای کاریم  دورترند اما طی صحبت ها و چالش هایی که در تمرین ها با هم داشتیم، توانستم آنها را به فضای خودم نزدیک کنم. رامین پرچمی به خاطر سابقه دوستی طولانی ای که با هم داریم و اینکه اجرای قبلی من را دیده بود، می دانست چه می خواهم. حتی خود میرنادر هم برخی کارهای من را دیده بود و می دانست چه چیزی از او می خواهم، ولی اینجا بیشتر با هم چالش داشتیم تا بتوانم آنها را به فضای فانتزی موردنظرم بیاورم.

چرا به رامین پرچمی یکی از نقش های اصلی و پررنگ تر اجرا را نسپردید؟ حتی آن جنس از فانتزی که در بازی شخصیت های دیگر نمایش وجود دارد در اجرای ایشان نمی بینیم.
راستش مشغله زندگی و کاری رامین پرچمی به خاطر اتفاق هایی که در زندگی اش افتاده، زیاد است. به همین دلیل زیاد نتوانست در تمرین ها با ما همراه باشد. اگر با همه ۶۰ جلسه تمرین کردیم، با ایشان ۳۰ تا ۴۰ جلسه تمرین داشتیم. مشکلات کاری و زندگی او باعث شد کمی از تمرین های ما دورتر باشد و من هم با ایشان کنار می آمدم، ولی بالاخره هر طور که می توانستیم در همان چند جلسه، نقش و بازی او را هم جفت وجور کردیم که بتواند به فضای کار نزدیک بشود.

در نمایشنامه وودی آلن برای نقش «پدر دروبنی» اشاره شده که او کمی لهجه دارد اما در نمایش شما، دیالوگ های رامین پرچمی همراه با جمله های همزمان و مکمل انگلیسی است. چرا همانطور که در متن خواسته شده، برای این نقش لهجه خاصی طراحی نکردید؟
ببینید، ما برای این نقش لهجه طراحی کرده بودیم اما آقای پرچمی گفتند اگر این طوری دیالوگ ها را ادا کنم، بهتر است، یعنی گفت: «من هم مثل شما صحبت می کنم، ولی طوری که انگار می خواهم انگلیسی صحبت بکنم اما بلد نیستم». شخصیت های این نمایشنامه آمریکایی اند، ولی در مورد پدر دروبنی می خواستیم جوری حرف بزند که یعنی تازه دارد انگلیسی را یاد می گیرد و لهجه ای نداشته باشد، مشکلش فقط حرف زدن به زبان انگلیسی باشد. البته این موضوع، پیشنهاد خود آقای پرچمی بود و چون ایشان پیشکسوت ما هستند، من پذیرفتم همان حرکتی را که با آن راحت تر است، انجام بدهد. من حتی به او گفتم لهجه ارمنی به خود بگیرد اما ایشان گفتند اجازه بده چیز تازه ای را تجربه بکنم.

در شرایطی که وضعیت تئاتر چندان مطلوب نیست، تهیه کنندگی نمایش های پربازیگر و پرخرجی مثل «این آب...» ریسک بزرگی است. در این شرایط چگونه توانستید تهیه کننده برای اجرا پیدا بکنید؟
ببینید، ما برای اجرای این نمایش، فروردین ماه امسال با تهیه کننده صحبت کرده بودیم و آن زمان، شرایط جامعه و کشور مثل الان نبود. بنابراین تهیه کننده کار قبول کرد کنار ما باشد. تا شهریورماه هم خبری نبود اما وقتی این فضا شکل گرفت، تهیه کننده پای کار ایستاد و گفت ایرادی ندارد. نمی خواهم کار زمین بخورد.

فوقش با ضرر اجرا می رویم. ما از فروردین و اردیبهشت که شروع به تمرین کردیم، بهترین شرایط را برای اجرای مان تصور می کردیم. می خواستیم در بهترین زمان اجرا، یعنی مهر و آبان روی صحنه برویم که از کارمان استقبال بشود ولی از بدشانسی ما، خوردیم به جریانات ماه های گذشته کشور و نمی شد اجرا رفت. خانم «نورا تقوی گودرزی» (تهیه کننده) را از ۱۵ ـ ۱۰ سال پیش می شناسم و همیشه در گروهم بوده اند. اوایل به عنوان دستیار با من کار می کردند، یعنی با من آشنایی کامل داشتند. بعد از چند سال دوری، خودشان گفتند می خواهم دوباره برگردم و در روند کار باشم و این بار با سمت تهیه کننده به ما پیوستند.

شیوه پرهیاهو و بزن وبکوبی که برای اجرای نمایشنامه وودی آلن انتخاب کرده اید، خیلی جذاب است و تماشاگر را از ابتدا درگیر می کند اما به نظرم در این شیوه، پیامی که نویسنده قصد انتقال آن را به بیننده داشته، از دست می رود. در واقع تماشاگر با نمایش شما می خندد، ولی قصه و پیام اثر را از دست می دهد. با این نظر موافقید؟ آیا قصد داشتید تماشاگر را به هر قیمت بخندانید و سرگرم بکنید!؟
تا حدودی با شما موافقم اما احساس می کنم شاید مخاطب در لحظه تماشای نمایش، قصه و پیام را نگیرد ولی آن کاتارسیسی که در تئاتر وجود دارد و بعد از تماشای اثر اتفاق می افتد، در او شکل می گیرد، یعنی وقتی از نمایش دور می شود، ۲ ساعت بعد به آن لحظه هایی که خندیده فکر می کند و شاید آنجا پیامش را بگیرد. سعی کردم اجرا اینگونه باشد.
شاید در آن لحظه تماشاگر می خندد و از فضای نمایش لذت می برد اما مطمئنم وقتی از سالن بیرون می رود، به آن فکر می کند که مثلاً فلان دیالوگ حتماً ربطی به یک جریان داشته! خب این نمایشنامه خیلی طولانی است و گروهی که قبلاً آن را اجرا کرده بود، خیلی از صحنه ها را حذف کردند، ولی من سعی کردم تا حد ممکن به متن وفادار بمانم.
گرچه کمی هم متن را ایرانیزه کردم اما به متن خیلی وفادار بودم تا بتوانم پیامش را برسانم اما چون زمان کار بالا و حدوداً ۲ ساعت شد، کمی از آن را حذف کردیم و به یک ساعت و ۴۵ دقیقه رسیدیم. با این حال فکر کردم در همین مدت هم مخاطب خیلی حوصله نمایش صرفاً پیام رسان را ندارد. پس تصمیم گرفتم شوخی های مان را بیشتر کنیم که بتواند زمان طولانی نمایش را تحمل بکند. بعد از آن مطمئناً به کار فکر می کند و یکسری پیام ها برای او روشن می شود.

شاید بهتر بود برخی صحنه های غیرضروری را که لطمه ای به نمایش و پیام آن نمی زد، حذف می کردید.
تصمیم داشتم بخش هایی را حذف بکنم ولی وودی آلن به قدری صحنه های نمایش را قشنگ نوشته که حذف آنها ممکن نبود. حتی فکر کردم ۲ صحنه را حذف کنم اما دیدم درام و داستان کار از دست می رود. یک بار هم این کار را کردم اما دیدم نمایش لنگ می زند، چون نویسنده متن را خیلی دقیق نوشته. نمایش باید به نقطه عطفش برسد و بعد به پایان داستان برسد. حذف نکردم که داستان به مشکل برنخورد. در نهایت فکر کردم ریتم و طنز نمایش را بالا ببرم که حوصله تماشاگر سر نرود. خود وودی آلن هم این متن را با زمان یک ساعت و ۴۵ دقیقه روی صحنه برده. پس اگر جای حذف کردن داشت، خودش نخستین کسی بود که از متن حذف می کرد.

در این فضای کمدی فانتزی که روی صحنه خلق کرده اید، بازیگران برای اجرای لحظه های بداهه چقدر دست شان باز بود؟ آیا برای کاربرد دیالوگ های بداهه اجازه داشتند؟
بله، این اجازه را داشتند. مسلماً مترجم نمایشنامه، دیالوگ ها را آنطور که خودش دوست داشته ترجمه کرده، ولی در دیالوگ نویسی، اجازه ندادم خاصیت متن از بین برود. به بازیگران گفتم تا حدی می توانید دیالوگ را عوض کنید که زیرمتن آن عوض نشود. در واقع می خواستم برخورد راحت تری با دیالوگ ها داشته باشند اما برای اینکه کلیت دیالوگ تغییر بکند، به آنها اجازه ندادم، ولی در کارهای خودم همیشه برای اینکه دیالوگ بازیگران نو بماند، به آنها فضا و اختیار می دهم که اگر در لحظه اتفاقی افتاد، می توانند دیالوگ بداهه ای بگویند و نقشی را که بر عهده دارند، زندگی کنند اما در همان بداهه ها هم کنترل شان می کنم که به سمت طنز سخیف نروند و از کار خارج نشوند.



 

این خبر توسط سایت همشهری آنلاین منتشر شده و خبر ناب صرفا آن را به اشتراک گذاشته است.

منبع : همشهری آنلاین