مستندی که فلسفه گریستن بی گریه را روایت می کند

وی درباره چگونگی ساخت این مستند توضیح داد: در سال ۷۸ یا ۷۹، در یک آموزشگاه مداحی به نام مکتب الذاکرین با گروهی از مداحان شناخته شده ایران آشنا شدم و با آنها به مشهد رفتیم. این سفر فرصتی شد تا درباره فلسفه تباکی با آنها گفت وگو کنم. در واقع، این فیلم یک پژوهش تصویری است که در قالب مستند ارائه شد. آن زمان تجربه ام محدود بود، اما همین اولین تجربه ام، پایه ای شد برای ادامه راهم در مستندسازی.

کیارستمی در پاسخ به این سوال که چرا به سراغ این موضوع رفته است، گفت: همیشه برایم جالب بود که چرا در برخی آیین های مذهبی، نمایش احساسات تا این حد اهمیت دارد. تباکی فقط یک رسم نیست، یک فلسفه پشتش هست، اینکه مهم نیست واقعاً غصه دار باشی، مهم این است که آن را نشان بدهی. این موضوع مرا به فکر فرو برد. بعدها در فیلم «زیارت» هم به دنبال پاسخ همین جور پرسش ها بودم؛ مثلاً اینکه چرا مومنین با وجود خطرات زیاد در سال های اول باز شدن مرز ایران و عراق، به شکل غیرقانونی به کربلا می رفتند.

تباکی در مقایسه با دیگر آیین های سوگواری  

او تأکید کرد: تباکی با تعزیه یا روضه خوانی فرق دارد. تعزیه بیشتر نمایشی است، اما تباکی یک جور مشارکت نمادین در اندوه دیگران است. این مفهوم در نسل قدیم بیشتر رایج بود، اما امروز شاید کمتر کسی به ریشه عزاداری های رایج فکر کند.

کیارستمی خاطرنشان کرد: مداحانی که با آنها گفت وگو کردم، خودشان به نوعی مروجان این مفهوم بودند. بعضی ها استدلال می کردند که تباکی یک تمرین معنوی است؛ راهی برای همدردی حتی وقتی انسان در دلش غمی ندارد. بعضی دیگر اما معتقد بودند این فقط یک سنت است و نباید زیاد فلسفه بافی کرد. این تفاوت نگاه ها خودش جذابیت فیلم را بیشتر کرد.  

این مستندساز درباره جایگاه این اثر در کارنامه اش گفت: تباکی اولین مستند جدی من بود. بعد از آن، سراغ موضوعات دیگری مثل تعزیه و زیارت رفتم. البته پیش از آن هم مستندسازهای زیادی مثل تقوایی و طیاب به آیین های شیعه پرداخته اند، اما هر کسی زاویه دید خودش را دارد. به نظرم این موضوعات هنوز هم جای کار زیاد دارند.

کیارستمی در مورد اینکه چرا امروز هم چنین آثاری ساخته نمی شود؟ با تأمل گفت: نسل جدید کمتر به این سوژه ها می پردازد. شاید چون فکر می کنند همه چیز گفته شده است. اما من معتقدم فرهنگ شیعه پر از مفاهیم ناشناخته است که نیاز به واکاوی دارد. به قول روحانیون، بعضی کارها «واجب کفایی» است؛ اگر کسی انجامش ندهد، گویا یک بخش از فرهنگ ما فراموش شده است.

وی در پایان از مستند جدیدش درباره محمدحسین عماد مجسمه ساز معروف ایرانی خبر داد و گفت: این فیلم که پرتره این مجسمه ساز معروف است مراحل پایانی را طی می کند و امیدوارم تا پایان تابستان آماده شود. البته برای نمایش این مستند هنوز برنامه ای نداریم.

مستند «تباکی» نه فقط یک فیلم درباره آیین های مذهبی، بلکه کاوشی فلسفی در مفهوم «تظاهر به اندوه» است؛ پرسشی که کیارستمی آن را ۲۵ سال پیش مطرح کرد و هنوز هم می تواند موضوع بحث باشد. این اثر امروز به عنوان یکی از نخستین مستندهای کیارستمی و از جمله آثار پیشرو در بررسی آیین های شیعی شناخته می شود.

این خبر توسط سایت خبرآنلاین منتشر شده و خبر ناب صرفا آن را به اشتراک گذاشته است.

منبع : خبرآنلاین