بهنوش طباطبایی: زریِ (سووشون)، صدای زن ایرانی است

به گزارش سرویس پلاس خبر ناب به نقل از رکنا -  نشست ادبیات در قاب تصویر امروز عصر (پنجشنبه، ۲۵ اردیبهشت) به بهانه ساخت سریال سووشون اثر نرگس آبیار با اقتباس از رمان سووشون اثر سیمیندانشور در سرای اهل قلم سی وششمین نمایشگاه بین المللی کتاب برگزار شد. در این نشست نرگس آبیار کارگردان سریال سووشون، بهنوش طباطبایی بازیگر نقش «زری»، شیوا مقانلو و علی اصغر عزتی پاک نویسنده و محمدرضا مقدسیان منتقد حضور داشتند.

رمان سووشون نخستین رمان سیمین دانشور نویسنده ایرانی است که سال ۱۳۴۸ منتشر شد و به گفته مدیر انتشارات خوارزمی بیش از نیم میلیون نسخه از کتاب از ابتدای آغازبه کار این انتشارات فروش رفته است.

بهنوش طباطبایی با بیان این که در سریال سووشون نقش زری را بازی می کند، گفت: گفتم بازی می کنم، چون این نقش برای من هنوز تمام نشده؛ زیرا این نقشی بسیار مهم و ماندگار است، نه فقط برای من، بلکه برای هر کسی که به ادبیات داستانی و شخصیت پردازی اهمیت می دهد. شخصیت «زری» نمادی از زن ایرانی است؛ زنی اصیل، ریشه دار، مقاوم. در ادبیات، چنین شخصیت هایی ماندگار می شوند و حالا که به تصویر درآمده اند، در تاریخ آثار نمایشی نیز جاودانه خواهند بود.

زری، تمثیلی از معلم است؛ زنی آگاه، درگیر با زمانه و در عین حال، انسانی لطیف و در کشاکش با اضطراب های درونی. من افتخار می کنم این نقش به من سپرده شد و از محمدحسین قاسمی (تهیه کننده اثر) بابت این اعتماد سپاسگزارم. برای من، این نقش همانند یکی از ستون های تخت جمشید ریشه دار، اصیل و پابرجا خواهد ماند و سعی کردم از آن محافظت کنم.

وی با اشاره به نحوه برگزیده شدنش برای این نقش گفت: می خواهم به جای اینکه صرفاً از تجربه بازیگری ام بگویم، ترجیح می دهم از منظر روان شناسی به شخصیت «زری» نگاه کوتاهی داشته باشم. زیرا معتقدم زری شخصیتی است روان شناختی و تحلیل او در این چارچوب معنا پیدا می کند. در ادبیات، شخصیت توسط نویسنده خلق می شود؛ نویسنده، با استفاده از ویژگی های روانی، اخلاقی و رفتاری، کاراکتری می سازد که در گفتار، رفتار و تصمیماتش با مخاطب ارتباط می گیرد. در روان شناسی واژه «شخصیت» از کلمه لاتین پرسونا می آید؛ همان نقابی که بازیگران یونانی به صورت می زدند. یعنی ما اول از همه، با ظاهر و رفتارهای بیرونی مواجه می شویم؛ چیزی که فرد از خود به نمایش می گذارد اما روان کاوی به شخصیت ساختار می دهد و آن را در سه سطح تحلیل می کند. یکی از مهم ترین رویکردها، تقسیم بندی شخصیت هاست که بر اساس آن تیپ هایی مثل درون گرای متفکر، درون گرای احساسی، یا برون گرای شهودی شکل می گیرند.

این بازیگر اضافه کرد: شخصیت زری، به باور من، پرچمدار زنانی است که از ترس هایشان عبور کرده اند. او در کشاکش با اضطراب های درونی اش قرار دارد که کاملاً با نظریه کارن هورنای (روانکاو آلمانی ۱۸۸۵-۱۹۵۲) هم خوانی دارد. هورنای، اضطراب را ناشی از محیط و عوامل اجتماعی می داند، نه مادرزادی. اضطراب در زری به دلیل کمبود حمایت، محبت و رفتارهای متغیر در محیطش شکل گرفته است. در نظریه هورنای، انسان در جست وجوی امنیت است. زری نماینده زنانی است که این اضطراب ها را درون خود حمل می کنند اما برای امنیت خانواده و معشوق شان، سکوت کرده اند.

وی در پایان گفت: رویکرد روان کاوانه به شخصیت، آن را در لایه هایی عمیق تر تحلیل می کند. همان طور که در آثار ادبی یا نمایشی، می توانیم با این رویکرد، به فهم دقیق تری از انسان و زمانه اش برسیم.

از آرزوی کاری ماندگار تا وفاداری به روح اثر

نرگس آبیار، کارگردان سووشون هم با بیان این که وقتی آرزو کردم روزی کارگردان شوم، یکی از رؤیاهایم این بود که اثری بسازم که تمام قد درباره زن ایرانی صحبت کند، گفت: متنی را در اختیار داشتم که به نوعی همه چیز داشت: هویت ملی، میهنی، معرفتی، حتی ابعاد هرمنوتیکی. هرچه از ویژگی های این اثر بگویم کم است، زیرا لایه های زیرین بسیاری در آن نهفته است.

وی افزود: تمام تلاشم را کردم که وفادار به «روح اثر» باقی بمانم. می دانم ممکن است در برخی جاها، حتی مخاطب را عصبانی کرده باشم اما این وفاداری برایم از هر چیز دیگری مهم تر بود. می دانستم کارگردانان زیادی به خاطر همین پیچیدگی ها سراغ چنین آثاری نمی روند، چون زنده کردن روح یک متن، چیزی فراتر از تصویرسازی صرف است. وقتی یک رمان را می خوانید، در ذهن تان فضاها، شخصیت ها، احساسات و تخیلات خودتان را می سازید اما وقتی می خواهیم همان داستان را به تصویر بکشیم، باید با دقت به وجوه عاطفی، تخیلی و هرمنوتیکی اثر نزدیک شویم. ما حتی برخی سکانس ها، مانند جنگ سمیرم را بر اساس اسناد تاریخی بازسازی کردیم تا به واقعیت نزدیک تر باشیم.

آبیار گفت: در مسیر ساخت، گاهی چیزهایی را کم کردیم یا افزودیم تا خوانایی اثر بیشتر شود. سعی کردم نگاه شخصی و برداشت خودم را نیز در اثر وارد کنم، نه از سر خودخواهی، بلکه برای جان دار شدن روایت. نمی دانم چقدر موفق شدم حق مطلب را ادا کنم، اما می دانم من و گروه ۲۰۰ نفره ای که همراه من بودند، با تمام وجود تلاش کردیم. اگر تفاوت هایی در اثر می بینید، برخی از آن ها به خاطر الزامات بیرونی بود. گاهی پیشنهادهایی برای حذف یا تعدیل برخی صحنه ها مطرح شد اما باور دارم این اثر فقط برای سرگرمی ساخته نشده؛ پیام هایی جدی درباره شجاعت زنانه، عدالت و آزادی در دل آن نهفته است.

این کارگردان در پایان اظهار داشت: شاید مخاطب حتی بدون اینکه متوجه شود، در ناخودآگاه خود تحت تأثیر پیام های آن قرار بگیرد. ما در این سریال از اسطوره ها بهره گرفتیم، از سهراب و رستم گرفته تا سیاوش که اسطوره دیداری این اثر است. رنگ مشکی، یحیی تعمیددهنده، ابراهیم در آتش... همه چیز در این سریال، اشاره هایی دارد که می خواهد بگوید: این داستان، درباره ایستادگی در برابر ستم است و اگر چیزی از این اثر باقی بماند، به گمانم آن «عسل کوچکی» است که در جان مخاطب ته نشین می شود؛ ماندگار و شیرین.

سی و ششمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران از ۱۷ تا ۲۷ اردیبهشت ماه ۱۴۰۴ با شعار «بخوانیم برای ایران» در محل مصلی امام خمینی (ره) در حال برگزاری است. این دوره از نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در فضای مسقف نزدیک به ۷۵ هزار متر مربع در مصلی امام خمینی (ره) برگزار می شود.

در نمایشگاه کتاب سال جاری دو فضای دو هزار مترمربعی در دو سوی گنبدخانه مصلی برای بخش ناشران آموزشی تدارک دیده شده است. بخش کودک ونوجوان نیز در زیرزمین شبستان شرقی با فضایی بالغ بر ۲۰ هزارمترمربع برپا خواهد شد.

هم زمان با برگزاری بخش حضوری نمایشگاه کتاب ۱۴۰۴ تهران، بخش مجازی نمایشگاه نیز در سامانه book.icfi.ir امکان خرید غیرحضوری کتاب را برای علاقه مندان مهیا می کند.