اردوغان؛ دوست تهران یا تل آویو؟ - آنکارا چگونه تلاش کرد توازن روابط خود را در بینه جنگ 12 روزه حفظ کند

مواضع ترکیه فقط ناشی از نگرانی های دیپلماتیک و سیاسی نبود. برای ترکیه این آثار بالقوه اقتصادی نیز داشت. با توجه به واردات انرژی ایران توسط ترکیه، همچنین همکاری های نظامی با هیات تحریر الشام در سوریه، ادامه جنگ می توانست به افزایش قیمت های جهانی انرژی و کاهش ثبات در شمال سوریه منجر شود.

 روابط تاریخی ترکیه و اسرائیل: از دوستی نظامی تا تنش های دیپلماتیک

روابط ترکیه و اسرائیل در دهه های گذشته، از دوستی نظامی و دیپلماتیک تا تنش های شدید، دستخوش تحولات متعددی بوده است. اگرچه در گذشته، دو کشور روابط نظامی و اطلاعاتی عمیقی داشتند. تمرینات مشترک نیروی هوایی، معاملات تسلیحاتی، و همکاری های امنیتی، نشان دهنده یک هم پیمانی استراتژیک بود.

اما با روی کار آمدن دولت حزب عدالت و توسعه (AKP) و تغییرات سیاست خارجی ترکیه، روابط دو دولت تیره تر شد. حادثه «کشتی کاروان کمک رسانی غزه (ماوی مرمره)» در سال ۱۳۸۹ شمسی، که در آن اسرائیل کشتی های کمک رسانی ترکیه به غزه را در معرض حمله قرار داد، نقطه عطفی بود که ترکیه از اسرائیل فاصله گرفت. در آن زمان، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، در سخنرانی های متعدد، این اقدام را «جنایت جنگی» خواند و از سازمان ملل خواست که اسرائیل را محکوم کند.

در دهه ۱۳۹۰ شمسی نیز، روابط ترکیه و اسرائیل به حداقل رسید. ترکیه از یک سو در برجام، از ایران حمایت کرد و از سوی دیگر در سوریه، با گروه های اسلام گرای افراطی مانند «هیات تحریر الشام» (HTS) و گروه های شورشی دیگر از جمله ارتش آزاد سوریه تعاملاتی مستحکم داشت. اسرائیل نیز در مقابل، ترکیه را یک «عامل بی ثبات کننده» در خاورمیانه خواند.

اما در سال ۱۴۰۴، با تشدید تنش های میان ایران و اسرائیل، ترکیه دوباره در واکنش های منطقه ای دخیل شده است. این بار، ترکیه با هماهنگی های اطلاعاتی با اسرائیل و با هدف مقابله با نفوذ ایران در سوریه، گام هایی در جهت کاهش تنش ها با اسرائیل برداشته است.

همکاری یا هم افزایی ترکیه و اسرائیل در سقوط بشار اسد

سقوط بشار اسد در سوریه، یکی از مهم ترین تحولات سیاسی سال ۱۴۰۳ بود. این رویداد، نه تنها ایران را در منطقه تحت تاثیر قرار داد، بلکه روسیه و سوریه را نیز تحت فشار قرار داد. در این ماجرا، ترکیه نقش کلیدی داشت. 

ترکیه، از طریق اعزام سلاح، کمک های مالی، و همکاری اطلاعاتی با هیات تحریر الشام، به سرنگونی اسد کمک کرد. این همکاری، با واکنش اسرائیل نیز همراه بود. نیویورک تایمز گزارش داد که اسرائیل، در دوران جنگ داخلی سوریه، از طریق اردن و عراق، اطلاعاتی را با ترکیه به اشتراک گذاشته است. هدف، شناسایی تحرکات ایران در شرق سوریه و کاهش نفوذ محور مقاومت بود.

این همکاری در عمل به صورت غیرمستقیم و از طریق ائتلاف های محلی انجام شد. ترکیه اجازه داد تا هیات تحریر الشام  در شمال سوریه به تصمیمات نظامی آمریکا و اسرائیل احترام بگذارد. اسرائیل نیز از این فرصت استفاده کرد و حملاتی را به مناطق تحت نفوذ محور مقاومت در شرق سوریه انجام داد و در خاک سوریه پیشروی کرد.

هر چند برخی رسانه ها و اندیشکده های غربی در مورد احتمال رویارویی نظامی ترکیه و اسرائیل در خاک سوریه گمانه زنی می کردند، اما عملا رقابت این دو در سوریه به همکاری منجر شد. این همکاری، هرچند محدود و بدون همراهی صریح ترکیه با اسرائیل، نقطه شروعی برای تغییر روابط دو دولت محسوب می شود. در همین راستا بی بی سی جهانی نوشت که فرستادن هیئتی اطلاعاتی از آنکارا به دمشق، با حضور نمایندگان اسرائیلی، نشان دهنده این هم افزایی است.

موضع گیری های ترکیه درباره جنگ ایران و اسرائیل

در جنگ فعلی میان جمهوری اسلامی ایران و اسرائیل نیز، ترکیه مواضعی محتاطانه ولی قابل توجه اتخاذ کرده است. اردوغان، از جمله در تماس با مقام های ایرانی و سخنرانی های خود، گفت «ترکیه از حل و فصل دیپلماتیک بحران ها حمایت می کند، اما هرگونه تشدید تنش، به ضرر تمامیت ارضی ما و ثبات منطقه خواهد بود». این جمله، اگرچه ظاهری خنثی دارد، ولی نشان دهنده این است که ترکیه نگران است تنش های موجود به خاک خود تسری یابد.

همچنین در سخنرانی در آنکارا، اردوغان گفت: «ما به حقوق تمامیت ارضی ایران احترام می گذاریم، اما از هیچ گونه تجاوز نظامی خارجی نیز حمایت نمی کنیم». این موضع، نه تنها به عنوان یک انتقاد ضمنی به اسرائیل تلقی شد، بلکه نگرانی ترکیه از واکنش ایران و حوثی های یمن را نیز آشکار کرد.

اما در سطح عملی، ترکیه در دوران جنگ روابط دیپلماتیک خود را با ایران حفظ کرده و در عین حال، با اسرائیل همکاری هایی را آغاز کرده است. 

پولیتیکو گزارش داد که ترکیه از دموکرات های آمریکایی حمایت کرده است که از ترامپ انتقاد کرده اند و خواستار محدودکردن اقدامات نظامی اسرائیل هستند. این موضوع، نشان دهنده این است که ترکیه در داخل آمریکا، از مواضع ضداسرائیلی حمایت کرده و در عین حال، از جنگ با ایران دوری می کند. 

آینده روابط ترکیه و اسرائیل چگونه خواهد بود؟ 

جنگ ایران و اسرائیل از سوی ترکیه نه تنها تهدیدی برای امنیت منطقه ای است، بلکه اقتصاد کشورهایی مانند ترکیه، قطر، و عربستان را نیز تحت تأثیر قرار داده است. نیویورک تایمز گزارش داد که اگر تنش ها گسترش یابد، ممکن است عبور نفت از تنگه هرمز تحت تأثیر قرار گیرد، که به ترکیه، که وابستگی زیادی به واردات انرژی دارد، آسیب می رساند.

همچنین این احتمال وجود داشت که اگر جنگ ایران و اسرائیل  گسترده شود، این بحران به سمت ترکیه منتقل شود، که می تواند امنیت داخلی این کشور را به خطر اندازد. چه آنکه رویترز ترکیه نیز گزارش داد که نگرانی های ترکیه از افزایش تنش با ایران، موجب شده است که آنکارا در برابر اسرائیل، از تعاملات نظامی بیشتر خودداری کند.

در یک سناریوی احتمالی نیز، اگر مناقشه ایران و اسرائیل به سمت جنگی گسترده تر حرکت کنند، ترکیه ممکن است از اهرم فشارهای خود بر اسرائیل، استفاده کند. این موضوع، می تواند به تشکیل یک جبهه دفاعی منطقه ای با میانجی گری قطر و عربستان نیز منجر شود.

در مقابل، با توجه به اخباری که در مورد آمادگی حاکمان جدید سوریه برای امضای پیمان صلح با اسرائیل منتشر شده است، اگر اسرائیل بتواند با حمایت از هیات تحریر الشام منافع خود را در سوریه تقویت کند، ممکن است ترکیه به تدریج از طریق افزایش تعاملات امنیتی با اسرائیل، روابط خود را با تل آویو تقویت کند. این رویکرد ممکن است با مقاومت داخلی و منطقه ای مواجه شود، اما می تواند به یک همکاری استراتژیک جدید نیز تبدیل شود. 

در نهایت، ترکیه نگران است که مداخلات نظامی اسرائیل با ایران، به خاک آنکارا تسری پیدا کند و این نگرانی، خط سیاست خارجی ترکیه در سال ۱۴۰۴ را تشکیل می دهد.

این خبر توسط سایت خبرآنلاین منتشر شده و خبر ناب صرفا آن را به اشتراک گذاشته است.

منبع : خبرآنلاین