بیوگرافی زنده یاد حسن زیرک خواننده کرد

چکیده ای از بیوگرافی زنده یاد حسن زیرک :

نام اصلی : حسن زیرک

نام مستعار : بلبل کردستان

متولد : ۸ آذر ۱۳۰۰ خورشیدی در بوکان

ملیت : کُرد ایران

مرگ : ۵ تیرماه ۱۳۵۱ بیمارستان بوکان

علت مرگ : سرطان کبد

سبک‌: موسیقی کردیِ سنتی و فولکلوریک

سال‌های فعالیت : از ۱۳۳۲ (رادیو بغداد) تا ۱۳۵۱ خورشیدی

زنده یاد حسن زیرک در هشتم آذرماه سال ۱۳۰۰ در بوکان متولد شد. در پنج سالگی‌ پدرش را از دست داد و خیلی زود ، شیرینی های دوران کودکیش تلخ گشت. به خاطر شرایط‌ سخت‌ زندگی‌ از تحصیل‌ بی‌بهره‌ ماند ، اما راه موسیقی در کردستان ، آنچنان وابسته ی مکتب نبود . او استعداد کم نظیری در به خاطر سپردن مقام ها ، ملودی ها  و اشعار کردی داشت و همین او را از دیگر همسالانش متمایز می کرد.

حسن زیرک بعد از آنکه در یک حادثه تصادف ماشین در سقز سبب مرگ جوانی 18 ساله می شود به این ترتیب حسن زیرک جوان، اتومبیل و صحنهٔ قتل را رها کرده و با ناراحتی بسیار مدتی خود را مخفی می‌کند اما سرانجام تسلیم می‌شود و به حبس ابد محکوم می شود . مادرش، همسر زیرک به نام "محبوبه" را به همسری برادرش در می آورد، این کار، دل لطیف حسن زیرک را شدیداً آزرده می کند.

حسن زیرک بعد از مدتی آزاد می شود و بعد از آزادی از زندان، از کشور خارج شده و داستان آوارگی های او شروع می شود.

حسن زیرک به عراق می‌رود و در مسافرخانۀ فندق شمال، به شاگردی می‌پردازد. حسن زیرک ، نوجوانیش را در شهرهای‌ کردستان‌ ایران و عراق سپری‌ می کند. به عراق می رود و به شاگردی در مسافرخانه ای مشغول می شود. جلال طالبانی ، صدای خوش حسن را می شنود و واسطه ای می شود برای معرفی او به رادیو بغداد . اما بغداد ، برج پرواز حسن زیرک نبود و او در کرمانشاه ، شناسانده می شود.

در آنجاست که همکاری های او با مجتبی میرزاده ، ویلونیست و آهنگساز ، کلید خورده و به همراهی میرزاده ، عبدالصمدی ، ایزدی و پولکی ، در رادیو کرمانشاه ، بسیاری از ترانه های کردی را ضبط می کنند. آوازه حسن زیرک به تهران می رسد. از سال 1337 ، در بخش کردی رادیو ایران ، با همراهی اساتیدی چون یاحقی ، کسایی ، شهناز ، عبادی ، ملک و ارکستر رادیو ، گنجینه ی هنری نفیسی برای یادگار می سازد.

حسن زیرک با ضبط تعداد زیادی از آوازهای سنتیِ مردم کرد، سبب حفظ و نگهداری این آثار فرهنگی از گزند فراموشی شد. از او بیش از ۱۰۰۰ ترانه و آواز به یادگار مانده‌است. 

حسن زیرک، علاوه بر زبان کردی سورانی و هَورامی (اورامی)، به زبان‌های فارسی، ترکی آذری، ارمنی و لری نیز آواز اجرا کرده و دارای ۳ مقام ترکی، ۸ مقام فارسی، ۲ مقام هورامی و ۶۴ مقام کُردی سورانی است. حسن زیرک در «ارکستر موسیقی کردی» برادران یوسف‌زمانی، ارکستر مشیر همایون شهردار در تهران و ارکستر مجتبی میرزاده در کرمانشاه همکاری داشته و به اجرای برنامه پرداخته‌است.

حسن زیرک نفوذ فرهنگی فوق‌العاده‌ای نه تنها در کردها بلکه در همسایگان فارس، ترک و لر زبان آن‌ها نیز داشته‌است. حسن زیرک به بخشی از هویت فرهنگی کُرد تبدیل شده‌است. موسیقیدانان بزرگ ایران ، از نبوغ او بسیار گفته اند . درباره او می گویند که بداهه آهنگ می ساخت و بداهه برایش شعر می سرود. او صاحب صدایی خاص و تک است و در موسیقی کردی صاحب سبک و الگو است.  

بازگشت حسن زیرک به ایران : 

حسن زيرك هميشه به اين نكته تأكيد داشت كه در تمام آن سال ‌ها هرگز صحنه ‌ي قتل جواني را كه به زير گرفته بود فراموش نكرده و احساس گناه در قتل جوان مزبور موجب عذاب وجدانش شده‌ بود، به همين جهت درصدد بر می آيد مسافرت كوتاهی به زادگاهش انجام داده و اطلاعی كسب نمايد.

نوروز سال 1337 برابر با مارس 1958 حسن زيرك با كسب اجازه از مسؤلان راديو كردي بغداد،‌ تصميم به بازگشت به ايران می گيرد. او كه هنگام ترك زادگاهش جوان گمنامی بود در ورود به بوكان مورد استقبال قرار مي ‌گيرد.

خبر ورود حسن زيرك به بوكان، پس از چند روز به ديگر شهرها و مناطق كردستان انتقال مي‌يابد، در همان اوایل آقاي عبدالله مفتی زاده از علاقمندان به صدای او از سنندج به بوكان می رود و به نامبرده توصيه می نمايد به سنندج برود و در راديوی آن شهرستان به اجرای برنامه بپردازد. حسن زیرک در ارديبهشت همان سال به سنندج می ‌رود و در آنجا به راديوی آن شهرستان كه زير نظر لشكر 6 كردستان اداره می شده ‌است معرفی می گردد.

کودتای بغداد و توفیق اجباری ماندن در ایران

در 14 ژوئیه 1958 [1337] رژيم پادشاهی عراق در كودتايی به رهبری عبدالكريم قاسم براندازی شد و حكومت جمهوری در آن كشور اعلام گرديد. اين خبر بلافاصله به سراسر جهان انتشار يافت و در ايران به ويژه در كردستان كه  اكثريت مردم دل خوشی از رژيم پادشاهی نداشتند با استقبال عمومی مواجه شد.

حسن زیرک كه در بازگشت به بوكان احساسات دوستانه ‌ی علاقمندانش را ديده و تحت تأثير قرار گرفته بود پس از مدتی تصميم به بازگشت به عراق را می گيرد و ‌در تدارك بازگشت بود كه خبر كودتا در عراق موجب تشويش و نگراني او می گردد، زيرا زمانيكه در راديو به خوانندگی مشغول بوده به مناسبت تاجگذاري ملك فيصل پادشاه عراق ترانه ‌اي اجرا كرده بود با اين سربند:

ده لیده ن لیده ن له ته‌پلي شادماني  / تاجي نايه سه رفه‌يسه لي ساني

 (معنی: بكوبيد بكوبيد بر طبل شادماني / تاج بر سر نهاد فيصل ثاني)

تبليغات و مطالب و سخنراني هاي گسترده در راديو بغداد عليه حاكمان معزول رژيم پيشين و تظاهرات فراوان و اعلاميه ‌ها و خطابه هاي پي در پي اقشار مردم عراق و به ويژه كردها در تأييد اقدام انقلابي عبدالكريم قاسم در براندازي رژيم ستمگر پادشاهي، زيرك را به ماندن در ايران و عدم بازگشت به عراق تا روشن شدن وضعيت سياسي آن كشور وا مي دارد.

وضعیت تاهل حسن زیرک :

حسن زیرک با میدیا زندی، گویندهٔ بخش کردی رادیو تهران، ازدواج کرد که حاصل آن ازدواج دو دختر به نام‌های مهتاب (آرزو) و مهناز (ساکار) بود. میدیا زندی فرزند عزیز زندی در روز جمعه ۳۱ خرداد ۱۳۸۷ خورشیدی در تهران درگذشت.

درگذشت حسن زیرک :

سالهای‌ پایانی‌ زندگی‌ حسن زیرک در تلخی‌ و ناکامی‌ گذشت‌ و چندان به آواز نمی‌پرداخت. در منطقه‌ بوکان‌ قهوه‌خانه‌ای‌ دایر کرد و در میان‌ مردمی‌ که‌ دوست‌شان‌ داشت‌ و دوستش‌ داشتند آخرین‌ نفس‌هایش‌ را در رنج‌ و بیماری‌ کشید.

به گفتۀ دوستان و افرادی که زیرک را از نزدیک می‌شناختند، زیرک پیشینۀ هیچ‌گونه بیماری نداشته‌است، بلکه او را در مهاباد مسموم کرده بودند. در نهایت مدتی که حسن در شهر اشنویه اقامت داشت، به شدت مریض شده و توسط خانواده‌اش به بوکان بازگشته و در بیمارستان این شهر بستری می‌گردد. 

حسن زیرک در پنج تیر سال ۱۳۵۱، برابر با ۲۸ ژوئن ۱۹۷۲ در سن نزدیک به ۵۱ سالگی در بیمارستان بوکان به‌ علت سرطان کبد، که نوعی از مسمومیت با زهر بود، به طرز مشکوکی درگذشت و در دامنهٔ کوه نالشکینه به خاک سپرده شد.

ترانه‌ های حسن زیرک:

برخی از ترانه‌های معروف زیرک:

نوروز

کتانه

بارانه

خان باجی (ارمنی - کردی سورانی)

مریم بوکانی / تنظیم و ویولن از مجتبی میرزاده

زارا

گوهره

نالشکینه

لێم زیز بووه

آمنه و آمنه

ریبوار و ریبوار (کردی - فارسی)

لای لای

آمان دکتر

وره قوربان

عرق چین

غریب ماوم (خۆم به غولامی)

کرماشان

یالا شوفر

نورانی گیان (آهنگ مذهبی در وصف خاندان و شیوخ منطقه)

کابوکه (که‌بوکه)

دیسان شه‌و هات

گولدور مَنی گولدور (آذری - کردی)

له سینه‌ی قبران هاواره

هو لیلی

به‌ناز

ترانه‌های حسن زیرک که به ترکی استانبولی نیز بازخوانی شده‌اند:

ای نیشتمان - Ankara'nın Taşına Bak (Ruhi Su)

نسرین - Ağlama Yar (Yavuz Bingöl) 

امان دوکتور - Aman Doktor (Candan Erçetin) 

یالا شوفر - Yallah Şoför (ابراهیم تاتلیس)

لیلا - Leyla (ازجان دنیز) 

ترانۀ Ankara'nın Taşına Bak که ملودی آن، همان ملودی ترانۀ نیشتمان (میهن) حسن زیرک است و امروزه در کشور ترکیه به سرود ملی تبدیل شده‌است.

این خبر توسط سایت بیتوته منتشر شده و خبر ناب صرفا آن را به اشتراک گذاشته است.

منبع : بیتوته