مسجدجامعی: در گذشته اهل منبر، پله پله، چون خود منبر بالا می آمدند

به گزارش سرویس سیاسی خبر ناب به نقل از فرارو - احمد مسجدجامعی، وزیر پیشین فرهنگ و ارشاد و اسلامی و قائم مقام دایره المعارف بزرگ اسلامی در یادداشتی به بازخوانی «آداب و ادب اهل منبر» پرداخته است: از نقش های به یاد ماندنی استاد علی نصیریان حضور او در سریال سربداران است که در آنجا در جایگاه قاضی القضات ایفای نقش می کند.

به گزارش جماران، این سریال در فضای انقلابی دهه ۶۰ ساخته شد و قرار بود شیخ حسن جوری، رهبر معنوی سربداران، چهره برجسته و سیمای ممتاز این مجموعه باشد. اما چنین نشد و آقای نصیریان چنان نقش قاضی شارح را خوب ایفا کرد که هم نگاه ها را به سمت خود جلب کرد و هم تکه کلام های او بر سر زبان ها افتاد. حتی می شود گفت که در تمامی سریال، شخصیت مسلط، قاضی شارح بود.

آقای نصیریان جایی می گفت برای ایفای این نقش مدت ها در پی یافتن الگویی بودم. یادم آمد که سالیان پیش پای منبر کسی می نشستم و به قدری خوب مضامین و مطالب را با مثال های زیبا بیان می کرد که مجذوب گفتارش بودم. ایشان فوق العاده پرانرژی و زیبا صحبت می کرد. حس های خیلی قوی پشت بیان و حرفش بود و صحبت هایش یک حالت نمایشی و «پرفورمنس» داشت. او آقای فلسفی واعظ بود. به همین خاطر سعی کردم در نوع کلام و گفتگو وی را الگو بگیرم. در واقع آن طرز بیان برای مردم هم آشنا بود. اگر این نقش توفیقی یافت چنین پیشینه ای داشت.

وقتی آقای نصیریان از واعظی الگوبرداری می کند، نشان دهنده اوج هنرمندی در اجرای فن خطابه است و بدیهی است که عموم مردم و حتی دیگر وعاظ تا چه حد تحت تأثیر این الگو و شخصیت قرار داشته اند.

دلیل این امر چه بوده است؟ در گذشته اهل منبر، پله پله، چون خود منبر بالا می آمدند. از روضه خوانی خانگی گرفته تا منبر در روستا ها و پیرامون شهرها. اما همان ها پایه ای می شد که هم مردم را بهتر بشناسند و هم خود اشکالاتشان را برطرف کنند و آماده منبر های سنجیده تری شوند. در شهر ها هم با منبر های محلی و محله ای آغاز می کردند تا بیشتر بیاموزند و کم کم شناخته شوند و اگر می توانستند در سطح ملی رشد کنند.

از جمله مجالس خانگی، در منزل پدری ما بود که مرحوم آقای نقوی، صاحب شرح نهج البلاغه و تفسیر قرآن در چندین مجلد، نیم قرن در آنجا منبر می رفت و با آنکه درس خارج می گفت، اما «توفیق منبر» را از دست نمی داد و تا پایان عمر با همین اتوبوس های معمولی رفت وآمد می کرد. در این مجلس پرسش و پاسخ هم ردوبدل می شد. از جمله یک بار، خود، شاهد بودم که آقای شیخ محمدتقی شریعتمداری، عالم بزرگ پایتخت، در حین سخنرانی آقای نقوی به او اشکال کرد و آقای نقوی هم توضیح داد.

این موارد دقت نظر منبری ها را بالا می برد و به تواضع آن ها می افزود و اخلاصشان را دوچندان می کرد و همه این ها موجب می شد به چنان توانی می رسیدند که می توانستند الگوی کسانی باشند که خود الگوی فرهنگ ملی ایران هستند. این تنها یک وجه از موضوع بود و نه همه آن. آموختن دانش زمان و دانش دین بخش دیگری از کار اهل منبر بود که پیوسته بر آن می افزودند.

آن سال ها جلسات اهل منبر هر هفته در منزل یکی از وعاظ صاحب نام تشکیل می شد و درباره کلان آنچه بایست بگویند و نگویند، گفتگو و همفکری می کردند. یعنی خودشان در جمع خود به نتیجه می رسیدند نه آنکه به آن ها دیکته کنند. البته گاهی هم بزرگانی همچون مراجع عظام توصیه هایی می کردند که شأن و شخصیت آن ها اقتضای این کار را داشت و این هم به مناسبت هایی پیش می آمد نه آنکه دائمی باشد. علاوه بر آنکه گاهی قضایا برعکس بود و این ها به آن بزرگان توصیه هایی می کردند. به واقع روابط، رفت و برگشتی بود؛ زیرا جامعه وعاظ خودشان را در مرتبه بالایی می دانستند و مرجع و ملجا و عملاً زبان گویای اسلام و زبان مردم نیز بودند.

در آن سال ها هنوز از تلویزیون خبری نبود، اما در رادیو هم سخنرانان مذهبی در شب های جمعه و ایام مناسبتی همچون ماه های رمضان و محرم حضور داشتند که در رأس آن ها مرحوم حسینعلی راشد تربتی از فضلای به نام اهل منبر و استاد دانشکده الهیات دانشگاه تهران بود. او فرزند عالم بزرگوار ملا عباس تربتی و در ادبیات شاگرد ادیب نیشابوری و در فقه و اصول شاگرد سیدابوالحسن اصفهانی بود. صدای گرمی داشت و شمرده و عالمانه سخن می گفت. ایشان گاهی از دیگر اهل منبر هم دعوت می کرد همچون دکتر محمدابراهیم آیتی بیرجندی که سخنرانی های وی درباره واقعه کربلا در رادیو تهران، به کوشش حدیث شناس و خادم قرآن در حوزه پژوهش، مرحوم استاد علی اکبر غفاری، چاپ و منتشر شده است.

همچنین آقای آیتی یادداشت های فراوان و ارزشمندی درباره زندگی پیامبر (ص) جمع آوری کرده بود که به همت و با حواشی و اضافات و مقدمه مرحوم دکتر ابوالقاسم گرجی، استاد برجسته دانشکده حقوق دانشگاه تهران و دارنده نشان درجه یک علمی از رئیس جمهور وقت که خود در حد مراجع بود و بعد ها ریاست دانشگاه تهران را عهده دار شد، به طبع رسید و برگزیده کتاب سال شد. مجموعه ای از سخنرانی های آقای مطهری در رادیو نیز در دست است که توسط مرکز نشر آثار ایشان عرضه شده، اما معلوم نیست چرا محل ایراد سخنرانی ها را حذف کرده اند.

در یادداشتی از نیما یوشیج، پدر شعر نو به تاریخ ۱۳۳۷ خورشیدی، با عنوان «شب اول احیا» آمده که امشب در رادیو آقای مطهری به جای آقای راشد در مورد پیامبر (ص) و عدالت علی (ع) صحبت کرده و او آنچنان مجذوب این سخنرانی جامع شده که همان شب برداشتش از این سخنرانی را نوشته است.

همچون این ها سخنرانی های گروهی از اهل منبر در آن سال ها چاپ شده و نشان می دهد تا چه اندازه به روایت و علم و عقل و حتی عرف اهمیت می دادند. از جمله سخنرانی های راشد در رادیو تهران که به همت شیخ مهدی حائری تهرانی، امام جماعت پیشین مسجد ارگ و رئیس دانشکده الهیات دانشگاه آزاد تهران، در چندین مجلد چاپ شده و منبع و ماخذ مهمی برای وعاظ و اهل مطالعه است.

جز این ها اخلاص و اعتقاد و باور و وقار اهل منبر در پیشرفت کار آن ها تأثیری فراوان داشت. از جمله وعاظ مشهور که خود را روضه خوان و ذاکر اهل بیت (ع) می خواندند، مرحوم سیدابوالقاسم شجاعی بود که کتابخانه جامعی به ویژه از گنجینه های ادبی و شعری داشت و در حفظ شعر، حافظه او شگفت انگیز بود. زمانی با ایشان برای تصدی شغل مهمی صحبت کردند. ایشان در حضور امام (ره) گفت اجازه بدهید من همچنان نوکر جد شما حسین سیدالشهدا (ع) باشم و از پذیرش آن سمت خودداری کرد. وقتی هم در بستر مرگ بود وصیت کرد پیکرش کنار، به قول خودش ارباب، در کربلا دفن شود.

یادشان گرامی باد که چقدر در کار خود دانش و دانایی و اخلاق و اخلاص را توأمان داشتند. آن ها خود را مهمان سفره اهل بیت (ع) می دانستند و به لوازم آن پایبند بودند و می گفتند باید حرمت صاحب سفره را نگه داشت و می دانستند خطای آن ها خواسته و ناخواسته به پای اهل بیت (ع) نوشته می شود. از این رو به یاد ندارم هر کدام از این ها که بیش از نیم قرن سابقه منبر و موعظه در سطح ملی داشتند حساسیتی برانگیخته باشند.

به قول اهل منبر رحم الله معشر الماضین

این خبر توسط سایت فرارو منتشر شده و خبر ناب صرفا آن را به اشتراک گذاشته است.

منبع : فرارو