انرژی هسته ای در خاورمیانه؛ از نیروگاه اتمی ترکیه چه می دانیم؟

به گزارش سرویس بین الملل خبر ناب به نقل از همشهری - همشهری آنلاین - گروه سیاسی: کشورهای خاورمیانه به توسعه منابع مختلف انرژی روی آورده اند. ترکیه در همسایگی ایران با پروژه بزرگ نیروگاه اتمی آق قویو در مسیر تبدیل شدن به یک بازیگر مهم در این حوزه قرار گرفته است. کشورهای دیگر منطقه، از جمله امارات متحده عربی و عربستان سعودی، نیز برنامه های خود را برای توسعه انرژی هسته ای پیش می برند. نقش شرکت روس اتم در نیروگاه سازی منطقه چیست؟ وضعیت انرژی هسته ای در کشورهای همسایه ایران چگونه است؟ چشم انداز تولید برق هسته ای در منطقه چیست؟

برنامه اتمی نیروگاهی ترکیه

ترکیه، با هدف کاهش وابستگی به سوخت های فسیلی و تامین برق پایدار برای اقتصاد رو به رشد خود، پروژه نیروگاه اتمی آق قویو را در استان مرسین آغاز کرده است. این نیروگاه، که اولین تاسیسات هسته ای ترکیه خواهد بود، با همکاری شرکت روس اتم روسیه در حال ساخت است. آق قویو شامل ۴ راکتور از نوع VVER-۱۲۰۰ با ظرفیت کل ۴۸۰۰ مگاوات است که قادر به تولید سالانه ۳۵ میلیارد کیلووات ساعت برق خواهد بود، معادل حدود ۱۰ درصد از مصرف برق کنونی ترکیه.

ساخت واحد اول این نیروگاه از سال ۲۰۱۸ آغاز شده و تاکنون بیش از ۹۰ درصد پیشرفت داشته است. بر اساس اعلام مقامات ترکیه، تولید آزمایش برق در واحد اول تا پایان سال ۲۰۲۵ آغاز خواهد شد. با این حال، تاخیر در تامین تجهیزات از سوی شرکت زیمنس انرژی، افتتاح این واحد را از اکتبر ۲۰۲۴ به سال ۲۰۲۵ موکول کرده است. این تاخیرها نشان دهنده چالش های مشترک در پروژه های هسته ای بزرگ مقیاس است.

ترکیه برنامه بلندمدتی برای توسعه انرژی هسته ای دارد و قصد دارد تا سال ۲۰۵۰ ظرفیت تولید برق هسته ای خود را به ۲۰ هزار مگاوات برساند. علاوه بر آق قویو، مذاکراتی برای ساخت نیروگاه های دیگر هم انجام شده است. در سال ۲۰۱۳، ترکیه قراردادی ۲۲ میلیارد دلاری با کنسرسیومی به رهبری ژاپن برای ساخت نیروگاه سینوپ امضا کرد، اما این پروژه به دلیل مشکلات مالی و فنی پیشرفت محدودی داشته است.

نقش روس اتم در پروژه های منطقه ای

شرکت روس اتم، یکی از بزرگ ترین شرکت های صنعت هسته ای جهان، نقش محوری در توسعه برنامه های اتمی خاورمیانه ایفا می کند. این شرکت، علاوه بر آق قویو در ترکیه، پیمانکار اصلی نیروگاه اتمی بوشهر در ایران است. واحد اول نیروگاه بوشهر، با ظرفیت هزار مگاوات، از سال ۲۰۱۱ برق تولید می کند و تنها نیروگاه هسته ای فعال در ایران است. روس اتم همچنین در حال ساخت واحدهای دوم و سوم بوشهر با ظرفیت هر کدام هزار و ۵۷ مگاوات است که پیش بینی می شود به ترتیب در سال های ۲۰۲۷ و ۲۰۲۸ به بهره برداری برسند.

روس اتم به دلیل ارائه مدل تجاری جامع، شامل تامین مالی، فناوری پیشرفته، آموزش نیروی انسانی، و مدیریت سوخت و پسماند هسته ای، مورد توجه کشورهای منطقه قرار گرفته است. در پروژه آق قویو، سوخت هسته ای توسط روسیه تامین شده و پسماندهای اتمی به این کشور بازگردانده می شود، که نگرانی های زیست محیطی را کاهش می دهد. این مدل در مقایسه با سایر رقبا، مانند شرکت های غربی، برای کشورهای در حال توسعه جذاب تر است.

تاخیرهای پروژه های ترکیه و ایران

پروژه های آق قویو در ترکیه و بوشهر در ایران هر دو با تاخیرهایی مواجه بوده اند، اما دلایل و مقیاس این تاخیرها متفاوت است. نیروگاه بوشهر، که ابتدا در دهه ۱۹۷۰ توسط زیمنس آلمان آغاز شد، پس از انقلاب اسلامی متوقف شد و در دهه ۱۹۹۰ با همکاری روس اتم از سر گرفته شد. تکمیل واحد اول این نیروگاه بیش از ۳۵ سال طول کشید، که عمدتاً به دلیل تحریم ها، مسائل مالی، و پیچیدگی های فنی ناشی از تغییر فناوری بود.

در مقابل، پروژه آق قویو از سال ۲۰۱۸ پیشرفت سریعی داشته و انتظار می رود در کمتر از یک دهه به بهره برداری برسد. تاخیرهای آق قویو عمدتاً به مشکلات تامین تجهیزات و هماهنگی های بین المللی مربوط می شود. این تفاوت نشان دهنده بهبود در مدیریت پروژه های هسته ای توسط روس اتم و شرایط مساعدتر ترکیه در مقایسه با ایران است.

مهمترین خریداران نیروگاه های روسی

روس اتم به عنوان یکی از پیشروترین صادرکنندگان فناوری هسته ای، پروژه های متعددی در سطح جهان اجرا می کند. علاوه بر ایران و ترکیه، هند (نیروگاه کودانکولام با شش راکتور VVER-۱۰۰۰، که ۲ واحد آن فعال است)، چین (نیروگاه تیانوان با ۴ راکتور VVER، و پروژه های جدید در حال مذاکره)، مصر (نیروگاه الضبعه با چهار راکتور VVER-۱۲۰۰، با پیش بینی تکمیل تا سال ۲۰۳۰) و بنگلادش (نیروگاه روپپور با ۲ راکتور VVER-۱۲۰۰، در حال ساخت) مشتریان اصلی این شرکت هستند.

وضعیت انرژی هسته ای در همسایگان ایران

در میان همسایگان ایران، تنها ترکیه و امارات متحده عربی نیروگاه های هسته ای فعال یا در حال ساخت دارند:

امارات متحده عربی: نیروگاه براکه، با چهار راکتور APR-۱۴۰۰ ساخت کره جنوبی، از سال ۲۰۲۰ تولید برق را آغاز کرده است. این نیروگاه با ظرفیت ۵ هزار و ۶۰۰ مگاوات، بزرگ ترین تhسیسات هسته ای منطقه است و در سال ۲۰۲۳ بیش از ۳ برابر ایران برق هسته ای تولید کرد.

ارمنستان: نیروگاه متسامور، با یک راکتور قدیمی VVER-۴۴۰، تنها نیروگاه هسته ای فعال در قفقاز است، اما به دلیل فرسودگی، تولید محدودی دارد.

عراق، افغانستان، ترکمنستان، و پاکستان: هیچ کدام از این کشورها نیروگاه اتمی فعال یا در حال ساخت ندارند. پاکستان دارای راکتورهای هسته ای است، اما عمدتا برای مقاصد نظامی استفاده می شوند.

برنامه های عربستان سعودی و قطر

عربستان سعودی برنامه ای بلندپروازانه برای توسعه انرژی هسته ای دارد و قصد دارد تا سال ۲۰۴۰، ۲ نیروگاه اتمی با ظرفیت کل ۲ هزار و ۸۰۰ مگاوات بسازد. این کشور در حال مذاکره با شرکت هایی از آمریکا، روسیه، چین، و کره جنوبی است، اما هنوز قرارداد نهایی امضا نشده است. عربستان به دلیل نگرانی های بین المللی درباره مقاصد هسته ای خود، با محدودیت هایی مواجه است.

قطر در حال حاضر برنامه مشخصی برای ساخت نیروگاه اتمی ندارد، اما مطالعات اولیه برای استفاده از انرژی هسته ای در تولید برق و شیرین سازی آب را آغاز کرده است. این کشور بیشتر بر توسعه انرژی های تجدیدپذیر، به ویژه خورشیدی، تمرکز دارد.

دلایل انتخاب شرکای بین المللی

انتخاب شرکای بین المللی برای پروژه های هسته ای به عوامل متعددی بستگی دارد. نخست در بحث هزینه و تأمین مالی؛ روس اتم با ارائه بسته های مالی جذاب، از جمله وام های بلندمدت، برای کشورهایی مانند ترکیه و ایران مناسب است. در مقابل، کره جنوبی، همان طور که در پروژه براکه امارات دیده شد، به دلیل فناوری پیشرفته و زمان بندی دقیق پروژه ها انتخاب شد. دوم به علت ملاحظات سیاسی؛ ترکیه به دلیل روابط نزدیک با روسیه، روس اتم را انتخاب کرد، در حالی که امارات به دلیل روابط قوی با غرب و کره جنوبی، این کشور را ترجیح داد. و در نهایت تجربه و قابلیت اطمینان هم یکی دیگر از وجوه تمایز در قراردادهاست: روس اتم تجربه گسترده ای در ساخت نیروگاه های هسته ای دارد، اما کره جنوبی با موفقیت پروژه براکه، توانایی خود را در اجرای سریع و کارآمد پروژه ها نشان داد.

جایگاه انرژی هسته ای در مقابل انرژی های تجدیدپذیر

در حال حاضر، انرژی هسته ای در خاورمیانه نقش محدودی در مقایسه با سوخت های فسیلی و تجدیدپذیرها دارد. در ترکیه، برق هسته ای پس از تکمیل آق قویو حدود ۱۰ درصد از کل تولید برق را تشکیل خواهد داد، در حالی که انرژی های تجدیدپذیر، به ویژه بادی و خورشیدی، در حال حاضر ۴۲ درصد از ظرفیت تولید برق این کشور را تامین می کنند. امارات نیز برنامه های گسترده ای برای توسعه انرژی خورشیدی دارد و نیروگاه خورشیدی نور ابوظبی، با ظرفیت هزار و ۲۰۰ مگاوات، یکی از بزرگ ترین پروژه های جهان است.

عربستان سعودی و قطر نیز سرمایه گذاری های کلانی در انرژی های تجدیدپذیر انجام داده اند. عربستان قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ نیمی از برق خود را از منابع تجدیدپذیر تامین کند. این روند نشان می دهد که انرژی هسته ای، اگرچه بخشی از سبد انرژی منطقه است، اما برنامه اصلی بسیاری از کشورها بر توسعه انرژی های تجدیدپذیر متمرکز است، به ویژه به دلیل هزینه کمتر و سرعت اجرای بالاتر.

انرژی هسته ای در خاورمیانه، با پروژه هایی مانند آق قویو در ترکیه و براکه در امارات، در حال گسترش است، اما هنوز در مراحل اولیه قرار دارد. ترکیه با همکاری روس اتم و امارات با فناوری کره ای، گام های بلندی در این مسیر برداشته اند، در حالی که عربستان و قطر در مراحل برنامه ریزی هستند. تاخیرهای پروژه های هسته ای، مشابه آنچه در ایران و ترکیه دیده شد، چالش های فنی و مالی این حوزه را نشان می دهد. با این حال، سرمایه گذاری های گسترده در انرژی های تجدیدپذیر، به ویژه خورشیدی و بادی، بیانگر اولویت این منابع در استراتژی های انرژی منطقه است. انرژی هسته ای در آینده نزدیک مکمل مهمی خواهد بود، اما بعید است به برنامه اصلی تبدیل شود.

این خبر توسط سایت همشهری آنلاین منتشر شده و خبر ناب صرفا آن را به اشتراک گذاشته است.

منبع : همشهری آنلاین