انتقاد تند از دو اسطوره طنز: مدیری فقط تمسخر می کند، خریت تمام مردمان روستا را نشان می داد - شخصیت های طنز عطاران فقیر شلخته، کمی احمق و بی اعصاب هستند!

به گزارش سرویس پلاس خبر ناب به نقل از رکنا - طنز مهران مدیری نسبت حداقلی پیدا می کند با زیست جغرافیایی و فرهنگی ایران و فارغ از خوب و بد فرهنگی این تصمیم، این سیاستِ خلق یک جهان فانتزی انتزاعی، از جذابیت طنز می کاهد. طنز مدیری بسیار مخاطب کمتری دارد از پایتخت، چراکه من ایرانی خودم را در طنز مدیری نمی بینم، فرهنگم را نمی بینم، زیست جغرافیایی انس گرفته شهر و کشور را نمی بینم!

در طنز مدیری، معمولا دکورها مصنوعی هستند و می تواند هرجای جهان باشد، اسامی افراد به هیچ وجه به زیست میلیون ها ایرانی که نام مذهبی دارند نزدیک نمی شود، رنگ لباس ها گاهی عجیب و غیرمتعارف است که ما آنها را در جامعه نمی بینیم، ما عمدتاً نمایی از زیست بوم ایران را هم نمی بینیم، شخصیت ها هم طنزشان با مولفه شدید اغراق شده همراه است و غیر واقعی، یعنی همه چیز فانتزی است و ما نمونه آدم های سریال مدیری را نمی توانیم درجامعه با دست نشان دهیم، برخلاف «پایتخت» که بخشی از جذابیت، این همانی شخصیت ها با نمونه های کنار و دور و بر خودمان است.

مدیری اگر بخواهد با فرهنگ ایرانی نسبتی برقرار کند، آن نسبت تحقیر است. برره کجاست؟ اگر ایران نیست چرا لباس ها ایرانی است؟ چرا شمایل روستا ایرانی است؟ چرا مردان، گیوه ایرانی به پا دارند و به عرف روستاهای ایران، محله بالا و پایین و... وجود دارد؟

در «شب های برره» ما تماماً به حماقت ببره ای ها می خندیم؛ نقطه طنز، خریت تمام مردم آن روستا است، هیچ کس از اهالی عقل درستی ندارد، اما منجی کیست؟ تنها باسواد عشق فرانسه اصطلاحاً نسل اول روشنفکری فرنگ رفته که عاقل است و فهمیده اما آمده تا مردم احمق و همیشه نفهم و بدوی برره که مثلاً ایران نیست را آدم کند، که آخر هم نمی تواند و کشش تمام ماجراها بلاهت مردم با شمایل ایرانی و کلافگی روشنفکر عشق فرانسه کت وشلوار اروپایی پوشیده است. او روزنامه می آورد برای این مردم بی سواد و آنها روزنامه را به جای خواندن به بز می دهند و...

در «پاورچین» هم پدر با شمایل روستایی ( پدر فرهاد) زورگو، توطئه چین و غیرمعقول است و رفتار کلافه کننده ای دارد...

مولفه دیگر مدیری طنز سلبی است. مدیری فقط تمسخر می کند و انتقاد، جمله قبل را مجدد بخوانید؛ مشکل این کلمه است: «فقط». نهایتا چه چیز «بد» است موضوع است و چه چیز «باید» باشد و چگونه باشد مطرح نیست.

شما هیچ شخصیت قابل اتکایی را نمی بینید، چرا؟ مگر قرار است «چه چیز بهتر است» را ببینیم؟

این همان مسئله سینمای روشنکفری ماست: چگونه باید را به دلیل فقر گفتمانی دنبال نمی کند و چگونه هست را یا روایت می کند و یا مسخره و نقد، همین. طنز مدیری صرفاً برای نفی چیزی است و نه اثبات و یا ترویج آن، لذا از طنز او چگونگی خانواده خوب و همدل و... شوخی است! سلب می تواند بخشی از یک اثر باشد اما نه مطلق آن.

طنز مدیری تلخ و فاقد لحظات انسانی است. در طنز غیر واقع گرا و فانتزی مدیری، ما لحظه دراماتیک یا انسانی نمی بینیم، از همان لحظاتی که در دنیای واقعی به دنبال آن می گردیم. طنز سلبی صرفاً انتقادی مدیری مطلقاً، مطلقاً میل ندارد طرف هیچ کدام از این صفات انسانی و اخلاقی برود، لذا بخش بسیار مهمی از آن چیزهایی که آدم ها را به وجد می آورد در فیلم های او نیست! یعنی حتی از بعد جذابیت هم نگاه کنیم این کار خطاست، چه رسد به آنکه شان تبلیغی و ترویجی رسانه را ملاک قرار دهیم که نمایش این صفات فارغ از جذابیت، تبلیغ این صفات نیز هست و در عمده کارهای شمای کارگردان هیچ تلاشی برای ترویج این صفات نشده است.

در مقابل، ما طنزهای رئال و واقع نمایی (غیرفانتزی) را داریم که با زیست مردم، کشور و فرهنگ ارتباط برقرار می کنند. طنزهای رضا عطاران و پایتخت (از چند سریال طنز محمدحسین لطیفی گذر شد به دلیل هم خوانی مؤلفه های این آثار با پایتخت). سریال های «خانه به دوش»، «متهم گریخت» و... از عطاران از گونه های طنز مورد استقبالی است که دلیل عمده آن نمایش چهره قشر معمولی است؛ چراکه فضای بصری و آدم ها را می توانیم دور و بر خودمان ببینیم.

عطاران در آثارش مردم عادی گاه متوسط یا فقیر را نشان می دهد اما فقرشان سربلند نیست. برایمان جذاب است که شبیه مان را می بینیم اما در سریال های عطاران عمدتاً خانواده آشفته است و مستحق ترحم و خندیدن. ما به رفتار قرین عقده از فرط فقر اعضای خانواده می خندیم، عمدتاً خانواده فقیر شلخته، کمی احمق و بی اعصاب است و لحظات طنز از ضعف های رفتاری و شخصیت و آگاهی خانواده فقر خلق می شود، ما به سادگی و نفهمی خانواده های طنز عطاران ترحم می کنیم و می خندیم ولی نه الگو هستند و نه دوست داریم جای آنها باشیم، آنها فقط خبیث نیستند اما ساده، کمی نفهم، شلخته و بی سلیقه چرا.

بهانه تراشی قصه برای لمس و یا خلق صفات انسانی در طنز عطاران خیلی نیست، با اینکه جمع بندی کارگردان این باشد: دیدید زندگی فقیرانه ماشالا در خانه به دوش از اسلان پولدار بهتر بود! فقر و معمولی بودن خانواده ماشالا عزتمند نیست اصلا و این بزرگ ترین نقطه ضعف این سریال است.

پایتخت در باب مؤلفه شبیه طنزهای عطاران است، نه صرفاً سلبی است و نه فانتزی و غیررئال اما در این مولفه ها چندین گام جلوتر است. بررسی مؤلفه های پایتخت، وقت جداگانه ای می طلب که با مطالب بالا حدس آن خیلی هم مشکل نیست.

پایتخت سعی کرده است با زیست فرهنگی مذهبی و جغرافیایی نسبت خیلی بیشتری را برقرار کند.

مردم خودشان را می بینند البته با کمی اغراق شاید، این عمده جذابیت است، دین ، رسوم و شهر و کشورشان مسخره نمی شود، ما در پایتخت احساس غربت نمی کنیم چراکه رد و نشان فرهنگ و جغرافیای ما در فیلم به وفور دیده می شود، بدون تمسخر و تحقیر نماها و رسوم.

در «پایتخت7» خانه ساده اما زیبا و چشم نواز است و البته سنتی و ایرانی. خانوده معمولی ترحم برانگیز و احمق و عقده ای نیستند با اینکه بالاشهرنشین و لاکچری محسوب نمی شوند، معمولی هستند و نقطه طنز عمداً حماقت و ضعف های شخصیتی خیلی منفی نیست، عمدتاً حوادث بیرونی است. پایتخت سعی ندارد شما نسبت به خانواده فقیر یا متوسط معمولی ترحم کنید ( فقر نسبتاً سربلند) .

پایتخت بهانه می تراشد برای نمایش صفات انسانی و اخلاقی والا، چه برای ترویج و چه برای جذابیتِ آن چیزی که مورد پسند همه است، یعنی ایثار و... مرور کنید: سقوط ماشین همراه با پنجعلی به دره، درگیری نقی و داعش، فینال کشتی، حمله خرس و... جای جای پایتخت بهانه است برای جمع شدن خانواده.

ختم کلام:
پایتخت مورد پسند مردم است چراکه مانند سینمای روشنفکری مخاطب آزار نیست، در سینمای روشنفکری همه افراد کوتاه قد و غیرقابل اتکا هستند و آن چیزهایی که در واقعیت، من مخاطب را به وجد می آورد در آن نیست، چه چیز مرا به وجد می آورد؟ احترام، ایثار، محبت، رشادت و...

همه این نیت ها و مؤلفه های مذکور پایتخت بدون پرداخت ریزبافت و هنرمندانه قرین وسواس تیم تولید و کارگردان و نویسندگان آن محقق نمی شد، نیت خوب اثر خوب نمی سازد، هنر نیاز دارد که پایتخت سعی آن را کرده است.